Patrick Lencioni beschrijft in het handzame De 5 frustraties van teamwork een voor veel teams herkenbaar patroon. Er is een gebrek aan vertrouwen, waardoor mensen conflicten mijden. Als gevolg is er minder commitment, waardoor mensen hun verantwoordelijkheden ontlopen en de resultaten tegenvallen. Lencioni zette deze vijf frustratie in een piramidevorm.
De piramidevorm impliceert dat we alléén goede resultaten halen als er vertrouwen is en dat er voor een klein beetje succes héél véél vertrouwen nodig is. Je zou er moedeloos van worden. Zeker als je bedenkt dat de volksmond zegt dat vertrouwen te voet komt en te paard gaat. De vertrouwensvraag stellen wordt dan een dooddoener, een excuus of gewoonweg onmogelijk. Aan de andere kant kan elk teamprobleem ineens worden verholpen met één heilige oplossing: werken aan vertrouwen. Met voldoende vertrouwen komt alles vanzelf goed.
Ik wens dat te betwijfelen.
In de film ‘De Grutto’ zijn er flinke burenruzie over het territorium. Er is geen enkel vertrouwen dat de grutto-buren de grenzen respecteren en dat is ook terecht. Tegelijkertijd gaan de ouderparen sámen de strijd aan als er een roofvogel op kuikenjacht is. Samen zijn ze sterk genoegde vijand te verdrijven. Het gaat alleen fout als de grutto’s zo opgaan in de onderlinge strijd dat het ten koste gaat van de gezamenlijke waakzaamheid. Als grutto’s alleen zouden samenwerken met 100% vertrouwen, zouden we geen grutto’s meer over hebben. Maar de natuur vindt een balans. 100% Vertrouwen is niet nodig om samen succesvol te zijn. En voor ons geldt hetzelfde. Als je bijvoorbeeld gedoe hebt met de buurman op de camping en er komt ’s nachts een storm opzetten en je schiet je buurman te hulp om te voorkomen dat zijn tent wegwaait, dan is er de volgende dag meer vertrouwen en ben je wellicht zelfs in staat tot een goed gesprek.
Wat mij betreft is er dus sprake van een cyclus i.p.v. een piramide. We bouwen aan vertrouwen door succesvol te zijn in de samenwerking en gezamenlijk resultaten te halen. En dat weten we ook, want daarom doen we aan teambuilding. Als er weinig vertrouwen is, dan helpt het om maar gewoon samen resultaat te gaan halen. Dat vraagt bij gebrek aan vertrouwen wat meer regels en afspraken, en ja, die zijn wat lastiger te maken zonder vertrouwen, maar elk stapje helpt om het later alsnog veilig over vertrouwen te kunnen hebben.
(4).png)
Als je Lencioni’s model omzet in een cirkel, geeft het meer handelingsruimte. Er is geen begin dus alle factoren wegen even zwaar en je kunt overal interveniëren. De vraag waar het gedoe is begonnen, wordt een kwestie van interpunctie: van waar iemand besluit dat zijn verhaal begint. Als je er zelf baat bij hebt dat niemand in het team zijn verantwoordelijkheid neemt, omdat je het dan zelf ook niet hoeft te doen, dan leg je de interpunctie gewoon ergens anders: bij gebrek aan vertrouwen. Zo zal ieder teamlid zijn eigen interpunctie hebben. Interessanter is wat er buiten beeld blijft met de gekozen interpunctie. Wat er niet gezien wordt. Via de band kom je altijd op de plek waar de hefboom het beste past.
Zo werd ik eens ingehuurd bij een team om te werken aan hun onderlinge vertrouwen. Het team bleek zichzelf hoog te waarderen op het nemen van verantwoordelijkheid en het behalen van resultaten. ‘En leidt dat dan niet tot vertrouwen in elkaar’, vroeg ik? ‘Eh... jawel’. De hefboom bleek voor dit team het leren van een dialoogvorm die erop gericht is alle perspectieven in beeld te krijgen, in plaats van de discussie te winnen. Het team kwam daarna minder vaak terug op genomen besluiten en resultaten kregen meer richting en samenhang. Bleken ze achteraf toch niet zo tevreden met de gezamenlijke resultaten. Dat de betere sfeer en het betere resultaat ten koste ging van wat minder vrijheid om je eigen gang te gaan, namen ze graag voor lief.
