Als gevolg van de klimaatverandering transformeert Nederland van een waterafvoerende naar een watervasthoudende delta en dat betekent dat waterschappen zichzelf opnieuw zullen moeten uitvinden. Aldus dijkgraaf Jan Bonjer vorige week in de Volkskrant. Hij brengt de veranderende maatschappelijke opgave daarmee in relatie tot de vorm en besturing van waterschappen en erkent de mismatch.
Erkenning van onomkeerbare veranderingen in jouw omgeving is noodzakelijk om te erkennen dat niet een andere, maar jijzelf in actie moet komen om je aan te passen. In dit geval opent het de ogen dat de in de loop der jaren gebouwde organisatieorde in waterschapsland niet aansluit op de huidige opdracht. Een organisatieorde die is vastgelegd in wetten, structuren en processen, maar vooral in de ongeschreven hardnekkige (bestuurs)cultuur en gedragspatronen. Bij een dusdanige mismatch is het niet meer dan logisch dat er turbulentie ontstaat. En die is er dan ook! Bijvoorbeeld in de vorm van de bestuurlijke perikelen die Jan Bonjer benoemt.
Turbulentie is een symptoom, ook al ervaren we het als persoonlijk of politiek. Het zou goed zijn als we ons richten op de oorzaak, maar veel eenvoudiger ons te laten meezuigen en te vingerwijzen naar schuldigen buiten onszelf. Om echt door de turbulentie heen te kijken, is moed nodig. De moed om te erkennen dat we in cirkeltjes lopen en elkaar in onwetendheid vast te houden. Zeker in (door mannen gedomineerde) bestuursculturen houden we liever vast aan de illusie van controle en autonomie. Want welk onheil wacht ons anders?
En ja, we zullen stress en pijn ervaren als we ons moeten aanpassen. We zullen mensen, gewoontes en oude zekerheden moeten loslaten en nieuw gedrag moeten aanleren. Maar de tijd van ‘niet-weten’ is óók een prachtige verrijkende tussenfase van samen zoeken naar een nieuwe vorm, met nieuw gedrag en een nieuwe wél passende orde. Een orde die energie geeft. En bovendien: uiteindelijk moet we toch, want de omgeving verandert.
Dus mooi als er mensen zijn als Jan Bonjer die het wél willen aangaan. Ik ben benieuwd wat deze dijkgraaf in zijn waterschap te weeg kan brengen. Krijgt hij voldoende medestanders? Of verkiezen ze de illusie? Hoopvol is de bijdrage van provinciaal bestuurder Robert Zaal deze week in dezelfde krant. Hij doet een voorzet door de ‘geborgde’ zetels in het waterschapbestuur ter discussie te stellen. Klinkt goed. Alhoewel het ook een voorbode kan zijn voor de volgende valkuil: pijlsnel uit het 'niet-weten' stappen door snel voor een kant-en-klare oplossing te kiezen.
Ik gun iedereen in waterschapsland (en ook daarbuiten) een mooie verwachtingsvolle tussenfase.
