Als je net als ons bent van verandering en ontwikkeling. Dan ontkom je daar zelf natuurlijk ook niet aan. Een van de leukste dingen die ik op dit moment doe is het Theorie-atelier. Een samenkomst met andere veranderkundigen waar we de diepte in duiken. Een dikke stapel leeswerk gaat vooraf aan de bijeenkomst. Bijzondere gesprekken, inspirerende inzichten, ik kan het je van harte aanraden. Dit atelier ging over transitiemanagement in duurzaamheidsvraagstukken.
Door een blokkade of een aanlokkelijk ander pad? Omdat de omgeving of het gezelschap ons niet bevalt? Is het uit verveling of vermoeidheid? Beseffen we ineens dat we verkeerd zitten? Heeft iemand ons ertoe aangezet? Is het pure onnadenkendheid of wellicht de avonturier in ons? Wat maakt dat de één sneller, eerder of makkelijker zijn pad verlaat? Waarom ervaart de één vooral ongemak en de ander óók plezier in het niet-weten op het nieuwe pad? En hoe komt het dat we onszelf soms terugvinden op een eerder verlaten pad? Hebben we dan in een cirkeltje rondgelopen?
Het ging over Transitie-management in Duurzaamheidsvraagstukken. Met onder andere artikelen van Derk Loorbach en Martijn van der Steen, die een transitie afbeelden als een X-curve van een opkomend en een neergaand regime. Een regime is een set van elkaar beïnvloedende economische, culturele en politieke principes en instituties die de status-quo vasthoudt (of dat zal gaan doen).
Tijdens het atelier ontstond er een goed gesprek over het al dan niet kunnen beïnvloeden of versnellen van transities. Over een overheid die regie wenst te voeren op de transitie, maar daarbij ook zichzelf moet transformeren. Omdat zij vaak diep verankerd zit in het neergaande regime. We spraken over de ethiek rond het opzoeken, aangaan of juist beperken van onafwendbare chaos. En we deelden het gemis van een psychologische component in dit gedachtengoed. Spraken over de fluïditeit van het individu in deze maatschappelijke transities.
Het leidde voor mij tot nieuwe inzichten, maar verward was ik ook. Want hoezo is dit de grens van ons vak? Het voelt voor mij als het midden. Heb ik niet goed genoeg gekeken? Heb ik het niet goed begrepen? Hoor ik niet thuis in het hokje ‘organisatie-veranderkundigen’? En hoezo is dat verwarrend als ik überhaupt niet van hokjes houdt.
Op welke pad bevind ik mij eigenlijk? Ben ik verdwaald? Loop ik in kringetjes? Ik koos als jongvolwassene níet voor organisatieadvies maar voor natuurbehoud en duurzaamheid. En als er 25 jaar geleden niet zo verrekte weinig beweging in het heersende regime zat, dan zat ik er wellicht nog. Maar we kwamen als natuur & milieusector met onze argumenten geen millimeter dichter bij de boerensector en het conservatieve provinciale bestuur vond de status-quo wel best. Ik zag oude rotten die al 20 jaar dezelfde discussie voerden. Het maakte mij moedeloos, ik had er niet het geduld voor en raakte afgeleid.
Zoals ik als student ooit het roofgedrag van meeuwen in sternenkolonies had onderzocht, observeerde ik nu het menselijk gedrag in de poppenkast waarin ik was verzeild. Mijn aandacht verschoof van inhoud naar de arena van dat gedrag: de instituties en organisaties. Welk gedrag houdt de status-quo in stand en hoe is daar beweging in te brengen? Zó kwam ik terecht bij mijn huidige vak. En omdat ik nu eenmaal te nieuwsgierig ben voor één inhoud en altijd overal relaties in zie, verbond ik me aan andere inhoudelijke vraagstukken. Zoals die van asielzoekers, jeugdzorg en het sociaal domein. Je loopt het pad dat je loopt. En met je keuzes verbind je je en kom je terecht in hokjes die je verontrustend goed passen. Ik houd ervan nieuwe dingen te verbinden met wat ik elders zag. En nieuwe dingen vind je niet snel in je eigen hokje.
Vandaag zag ik een filmpje van mijn intervisiemaatje en klimaatpsycholoog Jeanine Pothuizen. Zij vertelt prachtig over hoe zij in een Italiaanse trein, tussen de klimaatvluchtelingen, begeisterd raakte om van haar oude pad af te gaan en zich in te gaan zetten voor duurzaamheid. Ze legt uit hoe het komt dat wij ons massaal bezorgd maken over klimaatverandering en toch ons gedrag níet aanpassen. Hoe ons brein ons telkens weet af te leiden van de onplezierige klimaatfeiten die ons machteloos maken. En hoe het bewust voeren van de dialoog al eeuwen de manier is om ons brein bij de les te houden en verandering voor elkaar te krijgen. Ze vraagt mensen naar hun eigen klimaatspagaat en stelt de ijzersterke vraag: Wat zou je anders doen (als er niemand is die je daaraan zou houden).
Wat zou ik anders doen? Zou ik als Jeanine willen doen?
Het is mijn passie om te helpen daar waar een systeem zich moet aanpassen, omdat de huidige weg doodloopt. Dat systeem kan een mens, de natuur, de mensheid, het klimaat, een organisatie, een team of een andere entiteit zijn. Ik zie samenhang en deel die. Hoe de natuur opfleurt als de mensheid in lockdown is. Hoe Amerika na Trump nooit meer hetzelfde zal zijn. Hoe een organisatie stagneert als een bestuurder in zijn privéleven stagneert. Ik geef inzicht in gedragspatronen en begeleidt mensen in organisatie door de fase van het ‘niet-weten’. Maar in hoeverre ben ik zelf bereid mij aan te passen? In hoeverre ben ik bereid mij in te zetten om het huidige regime te vervangen naar een echt duurzaam klimaatpad en daarbij dus ook het goede voorbeeld te geven? In hoeverre laat ik mij liever afleiden door mijn brein?
Ons volgende theorie-atelier gaat over het Brein. Komt dat even goed uit!
